Over hoe de aikidolessen mij inzicht geven in het leren binnen leerteams
Afgelopen zomer behaalde ik mijn masterdiploma Onderwijskunde met een onderzoek naar samenwerkingsvaardigheden binnen leerteams. Sindsdien laat het onderwerp leerteams mij niet los. Professioneel niet, want ik werk als leerteambegeleider. Maar ook privé zie ik op de meest leuke plekken paralellen met leerteamleren.
Het afronden van mijn studie leverde niet alleen een mooi onderzoek op maar gaf ook tijd en ruimte om met iets nieuws te beginnen. Het werd Aikido.
Aikido is een moderne Japanse verdedigingssport, gericht op dé-escalatie, met een filosofische inslag. De les start bij binnenkomst van de trainingsruimte; de dojo. Je groet de dojo, laat de ‘boze buitenwereld’ achter je en staat open om te leren. We zitten, we buigen naar de meester (sensei) en naar elkaar met ‘O negai ita shimasu’ (letterlijk: ‘ik doe een verzoek’, een verzoek om samen te trainen en te leren) en starten met de warming up. Vervolgens oefenen we de aikidotechnieken op elkaar, beginners en gevorderden door elkaar, waarbij iedereen leert. Beginners van gevorderden en gevorderden van beginners. Aan het einde van de les bedanken we de sensei en elkaar voor de les met de woorden ‘arigato gozaimashita’. De Japanse etiquette en termen vind ik mooi. Maar de meeste indruk op mij maakt het samen leren.
Als beginner sta ik op de aikidomat met gevorderden die zichtbaar plezier hebben om mij iets te leren. Met veel geduld laten ze mij stuntelen en bevestigen keer op keer dat het gestuntel erbij hoort, dat ze dat zelf ook nog regelmatig ervaren. Door mijn vragen en bewegingen worden zij uitgenodigd om na te denken over de juiste manier om de aikidotechnieken uit te voeren en uit te leggen. De (vrouwelijke) sensei is duidelijk de leermeester. Iedereen luistert naar haar en volgt haar aanwijzingen op. Ze geeft de leidersrol ook regelmatig aan andere gevorderden die dan een gedeelte van de les verzorgen. Aikido is geen vechtsport en er is geen competitie. Met aikidotechnieken leer je om de energie van de aanval af te wenden of te ontwijken. Hiervoor moet de aanval wel geoefend worden. De aanvaller (uke) is net zo belangrijk als de uitvoerder van de technieken (tori). Zonder goede aangever kan de techniek immers niet goed geoefend worden. In de oefenmomenten wisselen de tweetallen de rollen van uke en tori af.
De lessen aikido en dan vooral het samen leren en daar plezier in hebben deed mij denken aan een leerteam. In een leerteam leren de deelnemers van elkaar en van de leerteamcoach. Maar ook de leerteamcoach zelf leert van de deelnemers. Op dit moment ben ik coach van een eerstejaarsleerteam van een deeltijd HBO opleiding. De jongste deelnemer is 21, de oudste 50. Er zitten zij-instromers in maar ook mensen met veel werkervaring. De één is theoretisch goed onderlegd, de ander een praktijkmens. Mannen en vrouwen, met een afkomst uit Nederland of daarbuiten. Centraal staan de leervragen voortkomend uit de opleiding, maar even zo goed hunkeren deelnemers naar kennis over de praktijk van de andere leden.
Bij binnenkomst van de ruimte groeten we elkaar en staan we open om van elkaar te leren. De ‘boze buitenwereld’ laten we niet achter. De leermomenten en succeservaringen uit die buitenwereld worden vaak ingebracht als cases in het leerteam. De frisse blik van een beginner is ook hier helpend voor de gevorderde. De rollen van uke en de tori zijn ook binnen het leerteam te herkennen en wisselen elkaar af. Zo is elke deelnemer op zijn tijd ook coach. Hij leidt gesprekken, stelt vragen en oefent leersituaties. De begeleider is afwisselend deelnemer, docent, procesbegeleider, coach maar vooral ook lerende. Het doel van het leerteam is om samen te leren, hierdoor wordt het leereffect voor zowel deelnemer als begeleider vergroot.
De rol van de sensei bij Aikido lijkt op het eerste gezicht erg te verschillen van de rol van coach binnen het leerteam. De coach kan deelnemer worden terwijl de sensei als leermeester voor de groep blijft staan. Maar ook een sensei staat open om te leren van zijn leerlingen. Het woord sensei bestaat uit sen en sei. Sen betekent iets dat in het verleden plaatsvond maar zich nog door ontwikkeld. Sei komt terug in veel woorden en staat voor alles wat leeft en leert. Sensei is een aanspreektitel die gegeven wordt aan een andere die professioneel respect verdient. Men noemt zichzelf zelden sensei omdat dat impliceert dat hij zich beter of wijzer voelt. Leerteambegeleiders noemen zichzelf vaak wel coach maar geven de coachrol idealiter ook aan deelnemers van een leerteam . Zo worden in een leerteam én tijdens een aikidoles de verschillende rollen afgewisseld. Beginners, gevorderden, uke, tori, coach, begeleider, docent en sensei.
Aikidoles en een leerteam. Twee totaal verschillende werelden die opmerkelijke paralellen vertonen.
Wil je meer informatie over het leren in een leerteam? Je kunt mij bereiken via maartje@maartjetraint.nl
Wil je meer weten over aikidoles? Neem dan een kijkje bij ‘mijn dojo’ op www.itokan.nl
Met dank aan www. aikidojopoort.nl voor de verheldering van de Japanse aikidotermen.
Heel mooi, dat openstaan voor leren van elkaar. Beginners die van gevorderden leren en gevorderden die leren van het omgaan met beginners… Doet me ook denken aan de capoeiralessen van mijn zoon – dezelfde sfeer van respect voor elkaars leerweg.